Dari Kelantan Berjasa Di Pahang

DARI KELANTAN BERJASA DI PAHANG

Haji Cik Man atau Pak Da Haji Cik Man, seorang ahli al-Quran dan tukang lagu yang terkenal.

Beliau adalah peneroka tanah di Lubuk Kawah Pahang dan pengasas Pondok Lubuk Kawah yang termasyur itu.

Anak beliau, Haji Mat Saman pernah menjadi Imam Mukim Salor dan ayah kepada Hajah Faridah bt Mat Saman, Johan Qariah Kebangsaan dan Antara Bangsa yang masyur itu dengan isterinya Hajah Cik Yam.

Tandanya kita sampai di Kampung Salor yang termasyur dalam banyak perkara

Haji Cik Man yang berjasa ini berasal dari Salor, tapi beliau mungkin telah dilupai oleh generasi-generasi baru penduduk Salor hari ini.

Kemunculan Haji Cik Man ini merupakan sebahagian daripada keunikan Kampung Salor, yang meruapakan salah sebuah kampung yang istimewa di negeri Kelantan Darulnaim, baik dari segi penduduk, pendidikan, budaya, agama dan sejarahnya yang unik.

Pada masa dahulu Kampung Salor ini pernah muncul sebagai pusat pengajian agama yang termasyur dan menjadi tempat kelahiran beberapa orang tokoh agama yang termasyur yang termasuk dalam kategori ulamak.

Salah seorang dari mereka, ialah Haji Cik Man Salor; nama sebenar beliau ialah Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Samad, salah seorang guru pondok dan ulama yang terkenal di negeri Pahang. Beliau berasal dari Kampung Gertak Lembu, Salor.

Beliau lebih dikenali dengan nama Haji Cik Man, tapi di kalangan masyarakat tempatan beliau lebih dikenali dengan panggilan “Pak Da Haji Cik Man”.

Beliau kembara ke Pahang dan merupakan peneroka Kampung Lubuk Kawah.

Sehingga kini masih belum diketahui dengan jelas pendidikan awal Haji Cik Man. Namun ada cerita-cerita mengatakan beliau pernah sampai ke Patani untuk belajar agama. Patani pada masa dahulu memang terkenal sebagai tempat berkembangnya syiar Islam dan banyak mempunyai pondok-pondok agama.

Sebelum beliau berhijrah ke Pahang pada tahun 1920an beliau diketahui sempat bersahabat dengan Tok Jerulung, dan merupakan salah seorang daripada murid perintisnya di peringkat awal, bersama dengan Pak Nik Awang Pengkalan Ujid, Salor [Pengkalan Ujid ini masih ada sampai sekarang, dan dianggap sebagai kawasan yang keras oleh penduduk tempatan sampai ke hari ini], Pak Nik Haji Hamzah Gertak Lembu. [Surau di tepi jalan berhampiran dengan gertak Lembu itu adalah Surau Pak Nik Haji Hamzah].

Jerulung ialah sebuah kampung kecil dalam daerah Salor yang letaknya berhampiran dengan Sekolah Salor, tak berapa jauh dari Kedai Salor.

Tukang Lagu

Haji Cik Man adalah seorang yang terkenal ahli dalam bidang al-Quran dan termasyur sebagai tukang lagu, di mana pada masa dahulu seorang tukang lagu sering mendapat undangan untuk mengalunkan suaranya yang merdu itu di majlis-majlis keramaian atau keraian.

Dengan kebolehannya itu beliau telah dilantik menjadi Imam Mukim Salor yang keempat, di mana masjid Salor itu letaknya tidak begitu jauh daripada kampungnya, Kampung Gertak Lembu. Ketiga-tiga imam sebelumnya ialah Haji Samat Alim bin Hj. Ahmad, Ibrahim bin Haji Samat Alim, Haji Ali bin Salih, iaitu adik ipar Ibrahim.

Di samping itu beliau juga berkhidmat sebagai guru al-Quran. Dua orang daripada muridnya yang terkenal, ialah Haji Idris bin Salih dari Kampung Lubuk Jambu dan Pak Nik Mahmud “Api” bin Osman dari Kampung Kur [1896-1984].

Kemudian beliau meninggalkan Kg.Gertak Lembu dan berhijrah ke Pahang. Pada permulaan penghijrahannya beliau tinggal di Kampung Bintang, Temerluh.

Jalan Pasir Mas-Salor, bermula dari Wakaf Cik Yeh sampai ke Kepala Tembak, dikenali dengan nama Jalan Salor

Saya masih ingat, pada suatu ketika dahulu, ketika saya masih kanak-kanak, ramai orang-orang dari Kg. Salor berjirah ke Pahang untuk membuka tanah, di antaranya termasuk keluarga penulis sendiri, seperti keluarga Hj. Mat Sa’d Mak Wok, dan sepupu saya sekeluarga, Mek Yah masih ada lagi di Pancing, sekarang. Kebanyakan mereka beranak pinak di sana dan tidak balik ke kampung halaman lagi, antara tempat yang menjadi tumpuan mereka ialah Lubuk Kawah, Mila dan Ulu Tembeling.

Di Kampung Bintang, Hj. Cik Man berkahwin dengan anak perempuan, Khatib Ahmad, seorang pendekar yang kaya.

Sebagai menantu kepada pendekar Khatib Ahmad dia dihormati oleh masyarakat sekitar dan menjadi seorang yang berpengaruh.

Dari situ Haji Cik Man menjadi peneroka Kampung Lubuk Kawah yang letaknya kira-kira 5 batu dari bandar Temerloh.

Di situ beliau telah berjaya membuka sebuah pusat penganjian pondok yang terkenal dan mendapat sambutan menggalakkan daripada segenap lapisan masyarakat.

Beliau termasyur alim dalam kitab Jawi dan dalam bidang bacaan al-Quran.

Pondok Lubuk Kawah mencapai puncak kegemilangannya pada pertengahan tahun 1920an. Pada masa itu terdapat seramai kira-kira 550 orang pelajar di pondok tersebut.

Tapi akibat Bah Merah yang melanda pada penghujung tahun 1926 dan awal tahun 1927 telah memusnahkan Pondok Lubuk Kawah. Di negeri Kelantan Bah Merah mulai berlaku pada 24 Disember 1926, menenggelamkan bandar Kota Bharu selama kira-kira 4 hari.

Pondok Lubuk Kawah dibangun kembali pada tahun 1928 dan pembelajarannya disambung semula seperti biasa, sehinga sampai ke zaman pendudukan Jepun di Tanah Melayu pada awal tahun 1940an.

Tapi pengistiyaran Undang-undang Darurat telah memusnah pusat pengajian pondok itu. Lubuk Kawah termasuk dalam kawasan darurat yang dikenali dengan Kawasan Hitam, di mana semua penduduknya terpaksa mengosongkan kawasan itu. Undang-undang Darurat diistiyarkan pada bulan Jun 1948.

Beliau sendiri sebagai pengasas pondok telah berpindah ke Kampung Berhala Gantang. Beliau hanya kembali semula ke Kampung Lubuk Kawah selepas ianya diistiyarkan sebagai kawasan putih pada tahun 1955.

Beliau meninggal dunia pada 2 Mahram 1375 H bersamaan dengan 20 Ogos 1955.

Keluarga

Beliau mempunyai 12 orang anak lelaki dan perempuan hasil perkahwinannya dengan tiga orang isteri, iaitu Sofiah Abdul Karim, dari Kelantan, Rafiah Khatib Ahmad dari Kg. Bintang, Pahang dan Jaamah Hussin dari Kampung Lonik, Negeri Sembilan.

Anank-anak beliau dengan isteri tuanya Sofiah ialah Daud, Haji Mat Saman, Embong, Zainab, Deraman, Aminah dan Aisah.

Anak beliau dengan isterinya Rafiah Khatib Ahmad ialah Haji Ibrahim.

Sementara anak-anak beliau dengan isteri terakhirnya, Jaamah ialah Maimunah, Salamah, Rokiah dan Kalsom.

Anaknya Haji Mat Saman pernah menyandang jawatan Imam Mukim Salor dan pernah beristerikan Hajah Cik Yam bt Ci Had, seorang tukang lagu termasyur di sekitar tahun 1950an . Mereka mempunyai seorang anak perempuan, Hajah Faridah, johan Qariah Kebangsaan dan Antara Bangsa yang termasyur itu. Haji Mat Saman meninggal dunia di Kampung Bukit Tingkat, Temerloh, iaitu kampung yang diterokainya, pada tahun 1987

Rencana ini ditulis berdasarkan tulisan sahabat saya, Ismail Cik Daud, seorang penulis yang terkenal dalam bidang biografi tokoh-tokoh ulama. Dan tulisan ini merupakan sebahagian daripada bahan-bahan yang dapat saya kumpulkan dalam kajian yang saya lakukan mengenai sejarah kampung saya, Kampung Salor yang unik itu. Kajian ini sebenarnya telah lama saya lakukan, tapi tidak pernah selesai dan sebahagian daripadanya pernah diterbitkan.

xxxxxxxxxxxxx

Bisik Pondok Rahmat:

Pautkan Iman.Hulurkan Sejambak Mahabah. Seuntai Kasih.Sekalung Harmoni.